Uluslararası düzeyde kabul gören iç kontrol, kurumun hedeflerine ulaşması için makul güvence sağlamak üzere tasarlanmış olan bir sistemdir. Bu sistemin en iyi bilinen modeli olan Committee of Sponsoring Organizations (COSO) çerçevesinde iç kontrol, kurumdaki iş ve eylemlerinin mevzuata uygunluğunu, mali ve yönetsel raporlamanın güvenilirliğini, faaliyetlerin etkililiği ve etkinliği ile varlıkların korunmasını sağlamayı amaçlar.

Çağımız kamu yönetiminde merkezden yapılan kontrol yerine yönetime güven esas alınarak her kamu kuruluşunun kontrolünün kendisine bırakılması benimsenmiştir. “İç kontrol” olarak adlandırılan “öz” veya “oto kontrol” de diyebileceğimiz yönetim modeli böyle bir gelişmenin ürünüdür.

İç kontrol, genel bir tanımla kurumların ya da şirketlerin amaçlarını gerçekleştirme yolunda ortaya çıkabilecek aksaklıkların önüne geçmek ve ileride çıkması muhtemel riskleri önlemek maksadıyla belirli bir sistem içerisinde tanımlanmış standartlar ve düzenlemelerdir.

Yönetimin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin; etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, mali bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere yönetim tarafından oluşturulan; organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütünüdür.

Kurumların iç kontrol sisteminden hedefledikleri 4 husus vardır:

*Kuruluş faaliyetlerinin etkin ve verimli olması  
*Mali raporlarının güvenilirliği  
*Yürürlükteki mevzuata uyum  
*Varlıklarının korunması

28.09.2006 tarihli ve 26303 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “İç Kontrol Sistemi” başlıklı 11’inci maddesinde iç kontrol sistemi, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na paralel düzenlenmiştir.

Kamu İç Kontrol Standartları COSO modeli, INTOSAI Kamu Sektörü İç Kontrol Standartları Rehberi ve Avrupa Birliği İç Kontrol Standartları çerçevesinde Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmiştir. Bu kapsamda 26.12.2007 tarihli ve 26738 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği” ile kamu idarelerinde iç kontrol sisteminin oluşturulması, uygulanması, izlenmesi ve geliştirilmesi amacıyla 5 temel başlık altında 18 genel standart ve bu standartlar için gerekli 79 genel şart belirlenmiş bulunmaktadır.

1-Kontrol Ortamı  
2-Risk Değerlendirme  
3-Kontrol Faaliyetleri  
4-Bilgi ve İletişim  
5-İzleme ve Gözetim

Tebliğde kamu idarelerinin iç kontrol sistemlerinin Kamu İç Kontrol Standartlarına uyumunu sağlamak üzere; yapılması gereken çalışmaların tespit edilmesi, bu çalışmalar için eylem planı oluşturulması, gerekli prosedürler ve ilgili düzenlemelerin hazırlanması çalışmalarını yürütmeleri belirtilmiştir.

Ajansımız, 5018 sayılı Kanun’un beşinci bölümünde yer alan “İç Kontrol Sistemi” için çıkarılıp 26.12.2007 tarihli ve 26738 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği” çerçevesinde hazırlanan ve 2021-2025 yıllarını kapsayan “İç Kontrol Eylem Planı”nı yürürlüğe koymuştur. İç kontrol sistemi ve kurumsal risk yönetimi çalışmalarının koordine edilmesi amacıyla Ajans uzmanları arasından İç Kontrol Sistemi Komisyonu kurulmuştur. Tüm taraflarca katılımcılığın, iş birliğinin ve sahiplenmenin sağlanması amacıyla Komisyonda her birimden en az 1 personel yer almaktadır.

İç kontrol sisteminin yürütülmesi sürecinde Ajans personelinin yetki ve sorumluluk alanları, çalışma ilkeleri ile görev ve yükümlülüklerine ilişkin usul ve esasları kapsayan “İç Kontrol Sistemi Yönergesi” hazırlanmış olup 26.07.2018 tarihli ve 2018-07 sayılı Yönetim Kurulu Toplantısı’nda onaylanarak yürürlüğe girmiştir.

Kurumsal Stratejik Plan kapsamında belirlenen stratejik hedeflere ulaşılması noktasında Ajans personelinin çalışmalarını gerçekleştirirken oluşabilecek risklerin önceden dikkatli ve ayrıntılı bir biçimde tanımlanıp değerlendirilmesi, riskleri ortadan kaldıracak veya en aza indirecek önlemlerin alınması amacıyla yıllık bazda “risk kütüğü” hazırlanmaktadır. İlgili yılın bitiminde söz konusu risklere ilişkin kaydedilen gelişmeler raporlanmaktadır.

Ajans faaliyetlerinin büyük çoğunluğunun kontrolünü kapsayan “Süreli İşler ve Raporlar Takip Tablosu” isimli kontrol listesi oluşturulmuştur. Söz konusu kontrol listesinde her birim özelinde rutin / süreli işlerin tanımı, işin sunulduğu makam, iş yerine getirilirken kullanılan araçlar, işin gerçekleştirilme dönemi, işin teslim edilmesi gereken son tarih, işten sorumlu birim ve personel, koordinasyon sağlayan birim / kişi vb. bilgiler yer almaktadır. 2019-24 sayılı Ajans Yönetimi Koordinasyon Toplantısı’nda alınan 6 no.lu karar gereğince “Süreli İşler ve Raporlar Takip Tablosu” kapsamında üçer aylık dönemlerde birimler tarafından işlerin gerçekleştirilmesine ilişkin İç Kontrol Sistemi Komisyonu tarafından Genel Sekreter’e raporlama yapılmaktadır. Söz konusu kontrol listesinin kullanılmasıyla belli dönemlerde, belli mercilere herhangi bir gecikme / aksaklık olmadan sunulması gereken işlerin / raporların kontrolü sağlanmakta, Ajans yönetimi tarafından da söz konusu işler kolaylıkla takip edilmektedir.

İç kontrol sistemi kapsamındaki tüm çalışmaların değerlendirilmesine ilişkin yıllık bazda rapor oluşturulmaktadır. Tamamlanan rapor Komisyon ve Genel Sekreter tarafından imzalanmakta, her yıl aralık ayında düzenlenen Yönetim Kurulu toplantısında değerlendirildikten sonra Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 11/2 maddesi gereğince Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına gönderilmektedir.